John Heartfield – Fotografie plus Dynamiet | Museum de Fundatie

John Heartfield – Fotografie plus Dynamiet | Museum de Fundatie

Zodra het kan toont Museum de Fundatie een uitgebreid overzicht van het oeuvre van John Heartfield (1891-1968). Deze Duitse Dadaïst, fotomonteur en politiek kunstenaar gebruikte zijn kunst als wapen en bereikte daarmee een miljoenenpubliek. Fotografie plus Dynamiet is het grootste overzicht van het werk van deze ‘influencer avant la lettre’ dat ooit in Nederland te zien is geweest. De tentoonstelling is een samenwerking met de Akademie der Künste, Berlijn, en reist na Zwolle door naar Londen.  

John Heartfield (geboren als Helmut Hertzfelde) stond aan de wieg van de Berlijnse Dada en vond in 1919 samen met George Grosz de fotomontage uit. In diezelfde tijd werd hij ook lid van de KPD, de Duitse communistische partij. De KPD zag al gauw het communicatieve potentieel van de fotografische beeldmanipulaties van Heartfield, en gaf hem de ruimte om de covers te maken van het tijdschrift AIZ (Die Arbeiter-Illustrierte Zeitung). Ook verzorgde Heartfield de verkiezingscampagnes voor de KPD. Hij werd gelauwerd en gevreesd door zijn scherpe ontleding van het Nationaalsocialisme, waarbij hij Adolf Hitler genadeloos op de korrel nam.  Zijn vriend en kunstcriticus Adolf Behne typeerde in 1931 zijn montages als “Fotografie plus Dynamiet”.

DDR  

Door de enorme zeggingskracht en politieke invloed van zijn beelden moest Heartfield in 1933, na de machtsovername door Hiltler, Duitsland halsoverkop ontvluchten. Hij zette zijn politieke agitatie vanuit Praag voort. Na ballingschap in Engeland tijdens de Tweede Wereldoorlog keerde Heartfield terug naar Duitsland, hij koos voor de DDR. Daar werd hij door de nieuwe machthebbers met enige argwaan en reserve bejegend en slaagde er niet in de propagandistische kracht van zijn werk te doen herleven. Hij wierp zich op het vormgeven van boeken (iets wat hij vanaf het begin van zijn kunstenaarschap al deed) en op het ontwerpen van theaterdecors.

In 1968 overleed John Heartfield. Hij heeft nog net kunnen meemaken hoe de studentenbeweging in de jaren '60 de beeldtaal van zijn fotomontages omarmde.

Explosieve kracht 

Fotografie plus Dynamiet toont het omvangrijke oeuvre van Heartfield in haar geheel: van boekomslagen en politieke advertenties tot decorontwerpen, fotografie en animatiefilms. Er zijn werken die voor het eerst getoond worden, waaronder drukwerk, tekeningen en artefacten uit Oost-Azië die dienden als inspiratiebron voor Heartfields werk.

Bijna een eeuw later heeft het werk van Heartfield niets van haar explosieve kracht verloren. De tentoonstelling is dan ook niet alleen een kennismaking met de grondlegger van de fotomontage, maar ook een uitnodiging aan de nieuwste generatie kunstenaars om zich door zijn oeuvre te laten inspireren.

Van wie is de wereld? 

Precies dat gebeurt in Van wie is de wereld?, een expositie in samenwerking met Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). Negentwintig activistische makers, alumni en docenten van HKU, reageren vanuit hun (eigen) standpunt op actuele thema’s als klimaat, racisme, gender en identiteit.

Eerste- en tweedejaarsstudenten Illustration Design van ArtEZ leveren een speciale bijdrage aan Van wie is de wereld?. Onder leiding van cartoonist, Heartfieldliefhebber en docent TRIK maken zij politieke posters. Ook toont TRIK eigen werk, waaronder een ode aan Heartfield. 

Sticks en Typhoon   

Junte Uiterwijk (Sticks) en Glenn de Randamie (Typhoon) brengen de constante kakofonie van meningen tot stilstand. In hun multimediale installatie ONDER WATER is er ruimte is voor rust, bezinning, vereniging, maar ook voor stellingname. Met een combinatie van projecties, live nieuwsfragmenten en speciaal voor de gelegenheid geschreven tracks dagen de beeldend woordkunstenaars je uit om polarisatie achter je te laten en de wereld eens vanuit meerdere perspectieven te bezien.

Juist nu nodigen deze tentoonstellingen iedereen uit om na te denken over de verbeelding van politieke ideologieën, en over onze maatschappelijke dromen en nachtmerries.   

John Heartfield – Fotografie plus Dynamiet past uitstekend in de reeks tentoonstellingen bij Museum de Fundatie over het interbellum en de DDR, zoals ‘Dans op de vulkaan – Kunst en leven in de Republiek van Weimar’ (2013) en de overzichtstentoonstellingen van Werner Tübke (2017) en Wolfgang Mattheuer (2017), die met Bernhard Heisig de grondleggers waren van de Leipziger Schule.

Afbeeldingen

1) AIZ 14 met De nazi's spelen met vuur van John Heartfield, 1935, ©The Heartfield Community of Heirs / VG-Bild Kunst, Bonn 2020, Akademie der Künste, Berlin, 2) John Heartfield, Deutschland, Deutschland über alles, 1929 © The Heartfield Community of Heirs / VG Bild-Kunst, Bonn 2020 Akademie der Künste, Berlin, 3) John Heartfield, Zwart of wit – verenigd in de strijd! (Ob Schwartz, ob Weiss – im Kampf vereint!), 1932, Fotomontage voor de AIZ, © The Heartfield Community of Heirs / VG Bild-Kunst, Bonn 2020, Akademie der Künste, Berlin, 4) John Heartfield, Benütze Foto als Waffe! (Use Photo as a Weapon!), 1929 © The Heartfield Community of Heirs / VG Bild-Kunst, Bonn 2020 Akademie der Künste, Berlin, 5) John Heartfield, 5 Finger hat die Hand. Mit 5 packst Du den Feind. Wählt Liste 5. Kommunistische Partei! (5 Fingers Has the Hand. With 5 You Seize the Enemy. Vote for List Number 5: the Communist Party!), 1928 © The Heartfield Community of Heirs / VG Bild-Kunst, Bonn 2020 Akademie der Künste, Berlin, 6) 6) John Heartfield, Krieg und Leichen – Die letzte Hoffnung der Reichen (War and Corpses – The Last Hope of the Rich), 1932 © The Heartfield Community of Heirs / VG Bild-Kunst, Bonn 2020 Akademie der Künste, Berlin.

https://www.museumdefundatie.nl/

Datum: 
31 maart 2021 / 27 juni 2021
Type activiteit: